ნიუ-იორკი

დაიბეჭდა ჟურნალში “Et Cetera”

 

 

მათ, ვინც ნიუ-იორკზე ოცნებობს და შორიდან ეტრფის, ძალიან უყვართ Jay-Z-სა და Alicia Key-ს სიმღერა “empire state of mind” – სიმღერა ნიუ-იორკზე, რომელსაც ამ ქალაქის ჰიმნსაც უწოდებენ. მე ძალიან არ მიყვარს ეს სიმღერა, იმიტომ რომ არ ვიცი როგორ შეიძლება ადამიანი ამ ქალაქში დაიბადო, გაიზარდო, ცხოვრობდე და ასეთი იდიოტური ტექსტი დაწერო მის შესახებ – Labor day parade/rest in peace Bob Marley – რა შუაშია საერთოდ? თუმცა, სიმღერა გარკვეულ მონაკვეთებში (უფრო მისამღერში) მაინც გადმოსცემს ნიუ-იორკის სულის ნაგლეჯს. “Concrete jungle where dreams are made, There’s nothing you can’t do.”

შეიძლება ითქვას, რომ ნიუ-იორკი ქალაქი კი არა ცოცხალი ორგანიზმია, რომელიც ძალიან სწრაფად მოძრაობს და თუ ფეხი ვერ აუწყვე გადაგთელავს. ყველა ოცნება ნიუ-იორკზე კლიშეა: Empire state building, თავისუფლების ქანდაკება, თაიმ სქვერი, სტარბაქსი და ა.შ. მაგრამ როდესაც ამ ქალაქში მოხვდები, Empire state building-იდან გადმოხედავ  თავისუფლების ქანდაკებასა და თაიმ სქუერს, მოწრუპავ სტარბაქსის ყავას (ჩემ შემთხვევაში შავი და უშაქრო), ჩაისუნთქავ ნიუ-იორკის ჰაერს, რომელიც თქვენ წარმოიდგინეთ სუფთაა და მხოლოდ რესტორნებიდან გამოსული სასიამოვნო “სუნებით” არის დაბინძურებული, მაშინ ხვდები, რომ შენ და ნიუ-იორკი მეგობრობთ და ეს ქალაქი ყველაფერია, მაგრამ არამც და არამც კლიშე.

ნიუ-იორკში ყველაფერი გიყვარდება, ისიც კი რაც გეზიზღება… თითქმის ყველაფერი, დიდი მონატრების მიუხედავად დღემდე მზარავს იქაური საცობების და პარკინგის პრობლემის გახსენება. მეზიზღებოდა მეტროც, მაგრამ როგორც არ უნდა გაგიკვირდეთ ამავ დროულად მიყვარდა კიდეც. მეტრო ყველაზე მოსახერხებელი ტრანსპორტია, ყველაზე სწრაფი და ყველაზე მრავალფეროვანი, ყველაზე ბინძური და იაფი. დღემდე არ ვიცი რამდენი ხაზი დადის, იწყება A-დან და მთავრდება Z-ზე (რამდენიმე ასოს გამოტოვებით), 1-დან 7-მდე. ერთი შეხედვით ძნელი სისტემაა, მაგრამ მაქსისმუმ 3 დღეში შეიძლება მისი “დამუღამება.” სისტემატური გამოყენების შემთხვევაში პატარა დეტალებსაც მალე სწავლობ. მაგალითად, თუ მატარებელი გადაჭედილია და მხოლოდ ერთ ვაგონშია სიხალვათე, იქ არ უნდა შეხვიდე, რადგან ან კონდიციონერია გაფუჭებული და საშინელი უჰაერობაა ან რომელიმე ბომჟს სძინავს შიგ და საშინელი სუნია. ნიუ-იორკის საზოგადოებრივი ტრანსპორტი ყველაზე მოსახერხებელია მთელს ამერიკაში. დადის ქალაქის ნებისმიერ წერტილში, ზაფხულში გრილა, ზამთარში თბილა და რაც მთავარია კარგად გამოძინებაც შეიძლება. სწორედ ნიუ-იორკში შევეჩვიე ავტობუსებსა და მეტროში ძილს. თავიდან თავს ვიმძინარებდი რადგან არ მინდოდა ვინმესთვის ადგილი დამეთმო, მერე უკვე სიზმრებსაც ვნახულობდი.

საზოგადოებრივი ტრანსპორტები სამკითხვლოებს ჰგავს, ყველა მგზავრს ხელში წიგნი, კომიქსი ან სუდოკუ უჭირავს და დრო ასე გაჰყავს. ერთი-ორჯერ მეც ვცადე მგზავრობისას კითხვა და მეცადინეობა, მაგრამ ჩამომეძინა. წიგნის კითხვა სადმე პარკში ან თუნდაც წიგნის მაღაზიშივე სჯობს, თანაც თავზე არავინ წამოგადგება და არ გეტყვის თუ არ იყიდე ისე ნუ კითხულობო. ხშირად მინახავს Barnes and Noble-ში იატაკზე გართხმული სტუდენტები, რომლებიც იქვე მეცადინეობდნენ, რადგან კოლეჯის წიგნები ძალიან ძვირი ღირს. მიუხედავად ამ კულტურისა, მე მაინც ვერ მივეჩვიე “ადგილზე კითხვას,” ამიტომ ჩემი ყოველი შესვლა Barnes and Noble-ში ჩემი საფულის დაცარიელებით მთავრდებოდა. როცა პირვლად შევედი ამ მაღაზიაში, თანაც ჩემდა ჭირად ჩემს სახლთან ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ფილიალია მთელი ნიუ-იორკის მასშტაბით, პირი დავაღე. იმ დღეს ყველაზე არაამერიკულად ვიშოფინგე – აიზეკ აზიმოვის და უილიამ გიბსონის მთელ შემოქმედებაში 200$ მივათხლიშე. ამხელა ფულს ერთ შოფინგზე არც ერთი ამერიკელი არ “დატოვებს,” ყველა ნორმალური ნიუ-იორკელი ერთ ყიდვაზე ერთ წიგნს ყიდულობს და სანამ ბოლომდე არ წაიკითახვს მეორეს არ იყიდის.

ქართული “შოფინგის” სტილს ყველა ცნობს. ერთხელ 108-ე ქუჩაზე (ქუინსში) სადაც რუსი ებრეალების, რუსების და სომხების მაღაზიებია, მე და ჩემი უფროსი მეგობარი წავედით, ვახშმისთვის რაღაცების ყიდვა გვინდოდა. როცა სალაროსთან სავსე კალათები დავდეთ, გამყიდველმა ამოგვხედა: “грузины?” ჩვენგან დადებითი პასუხი მიიღო, მერე გაგვიმხილა, რომ ქართველები ყველაზე “განსხვავებულად შოფინგობენო.” ასეთი განსხვავებული შტრიხები ყველა ეთნიკური და კულუტურული ჯგუფის წარმომადგენელს აქვს. ნამდვილად ვერ დავიკვეხნი იმით, რომ ყველას ჩამოთვლას შევძლებ. შემიძლია გითხრათ, რომ თუ შავ კანიან გოგონას თავზე ბოხოხივით ან ჩიტის ბუდესავით თმები “ადევს” ის აუცილებლად ჯამაიკელი იქნება.

ნიუ-იორკში იმასაც მივხვდი, რომ ჩვენი ეროვნული თვითგვემა “ეს მარტო საქართველოში/თბილისში ხდება” სიმართლეს არ შეეფერება. ნიუ-იორკშიც ნახავთ როგორ ყრიან სიგარეტის ნამწვებს ქუჩაში, როგორ ბირჟაობენ და იპურჭყებიან, როგორ ღრიალებენ ქუჩაში, როგორ აჩერებს ორი ავტობუსი შუა ქუჩაში ერთმანეთთან გამოსალაპარაკებლად და ა.შ. ნიუ-იორკი ეს არის ქალაქი სადაც ყველა კულტურის შვილი ცხოვრობს და შესაბამისად ყველაფერი ხდება: ქართულიც, მექსიკურიც, იტალიურიც, ინდურიც და ა.შ. ნიუ-იორკი კაცობრიობის მუზეუმია, ქალაქი რომელიც ყველა ევროპელისათვის დამახასიათებელ ეროვნულ შოვინიზმს მოგიკლავს და მულტიკულტურულ ადამიანად გაქცევს.

შედარებითი რეკლამები

ორი თუ სამი დღის წინ, ქორინკის ანონსში მოვკარი თვალი – სიუჟეტი უნდა გასულიყო შედარებით რეკლამაზე, ანონსში კითხვა ასე იყო დასმული: “იცავენ თუ არა სარეკლამო ეთიკას საქართველოში.”

პირველი დავა ამაზე, როგორც მე მახსოვს, 08–სა და 09–ს შორის დაპირისპირების დროს წარმოიშვა. ჰოდა მაშინ ფორუმზე დავწერე თუ რა ხდებოდა ამ მხრივ აშშ–ში და აქაც დავწერ.

შედარებითი ხასიათის რეკლამა, ერთ–ერთი კულტურული შოკი იყო ჩემთვის. აქ მიჩვეული ვიყავი, რომ მსგავსი რამე “არმოსულია.” მაგალითად როცა ბაზარზე მხოლოდ ორი სატელეფონო ოპერატორი იყო (მაგთი და ჯეოსელი), მათ რეკლამებში ერთმანეთს “სხვაგან”–ით მოიხსენიებდნენ. მაგალითად, “ჩვენთან იხდით 3 თეთრს, სხვაგან კი 5–ს” და ა.შ. ჰოდა როდესაც რეკლამაში პირდაპირ ამბობდნენ კონკურენტი კომპანიის ნაკლპოვანებების შესახებ, ძალიან გამიკვირდა და ძლივს შევეჩვიე ამას.

ახლა გთავაზობთ რამდენიმე რეკლამას, რომელიც ძალიან მომწონს და თან შედარებითი ხასიათისაა:

თაიმ ვარნერ კაბელი Vs. სატელიტური კომპანია

ტექსტის თარგმანი: “აი ის რასაც სატელიტში არასოდეს გეტყვიან: “მათ ეზიზღებათ ლეკვები.” ფაქტია! ისინი გახდევინებენ ყოველთვიურ გადასახადს HD სერვისისთვის. ფაქტია! თაიმ ვარნერ HD უფასოა. ეს თქვენ ასობით დოლარის ეკონომიას გაგაკეთებინებთ. ფაქტია! თქვენ შეგიძლიათ ეს ასობით დოლარი ძაღლის საჭმელში დახარჯოთ. ფაქტია! ლეკვებს უყვართ ძაღლის საჭმელი. მაშასადამე, სატელიტს ეზიზღება ლეკვები!”

ბოლოს: “უფასო HD სერვისი, სატელიტს არ აქვს, თაიმ ვარნერს აქვს.”

თაიმვარნერ კაბელი Vs. At&t

ტექსტის თარგმანი: “ეს At&t–ის ბილია (გადასახადის ამონაწერი), ის ძალიან რთულია. რაღაც თავსატეხს ჰგავს, მაგრამ სახალისო არ არის. ბილები არ უნდა იყოს ასეთი რთული. აი სწორედ ამიტომ მაქვს თაიმ ვარნერ კაბელი, მათი ბილები ძალიან მარტივია. ეს როგორ უნდა გაარკვიო საერთოდ? რაღაც გენიოსი უნდა იყო არა?

– ეი მარტინ, რა არის At&t–ის სააბონენტო გადასახადი?

– რავი მე!

– მარტინმაც არ იცის. მარტინმა ჩემი საგადასახდო ბუღალტერია გააკეთა.”

ბოლოს: “მარტივი ბილები – At&t–ს არ აქვს, თაიმ ვარნერს აქვს.”

თაიმ ვარნერს, ისვევე როგორც სხვა კომაპნიებს, უამრავი ასეთი რეკლამა აქვს. ასე რომ მეგონი ეთიკა არ ირღვევა. მგონი მთავარი პრინციპია რომ შედარების დროს სიმართლე იყოს ნათქვამი.

ამერიკული პონტები

არსებობს ძალიან ბევრი სტერეოტიპი ამერიკაზე და ამერიკელებზე. ხშირ შემთხევაში ეს არასწორი სტერეოტიპებია, რომელიც დამკვიდრდა ჰოლივუდის გავლენის გამო. ჰოლივუდში სულ ფეხებზე კიდიათ რა წარმოდგენა შეექმნება ხალხს აშშ-ს გარეთ ამერიკელებზე, მთავარია პროდუქტი გაყიდონ. სხვა სტერეოტიპები კომუნისტების დროსაა შემოგდებული და დღემდე განაგრძობს ცხოვრებას. ჰოდა ამ პოსტში განვიხილავ სხვა და სხვა სტერეოტიპებს და პონტებს აშშ-ს შესახებ.

ყველას ჰგონია რომ ამერიკელები თავიანთ დედ-მამას სიბერეში მოხუცთა თავშესაფარში ”აბარებენ.” ნუ ახლა ჰომერ სიმფსონი კი. სინამდვილეში ამერიკელი სენიორ სიტიზენების მხოლოდ 2% იმყოფება პანსიონებში. უმეტესობა კი თავის სახლში ცხოვრობს, აქვს თავისი პენსია და თავისი ცხოვრება. არც ერთი მათგანი არ არის დამოკიდებულ თავის შვილებზე. შვილიშვილებთანაც კარგი ურთიერთობა აქვთ, ისეთი არა ჩვენთან რომაა, ბევრ ოჯახში ბებია და ბაბუა პიროვნებებად რომ არ ითვლებიან. სულ რომ უყვირიან და ერთი სული აქვთ როდის მოკვდებიან. ასე რომ ნუ დარდობთ ამერიკელ მოხუცებზე, ისინი მშვენივრად გრძნობენ თავს.

შემდეგი სტერეოტიპი რომელიც ”მკვეთრად მუსირებს” ქართულ საზოგადოებაში, გახლავთ ამერიკელი ბავშვების განათლების დონე. ყველას გონია, რომ ამერიკელი ბავშვები დებილები არიან, არ იციან წერა-კითხვა და ძალიან გაუნათლებლები არიან და წიგნებს საერთოდ არ კითხულობენ რადგან არ იციან საქართველოს მდებარეობა. ასევე დებილები არიან იმიტომ რომ ფანქრით წერენ, წიგნებში წერენ (ანუ იმდენად დებილები არიან, პირდაპირ წიგნშია მოცემული შესავსები გრაფები და დავალებები, რვეულში ვერ გადააქვთ). ნუ ახლა ქართველი მოსწავლეების განათლების დონესთან შედარებას არ დავიწყებ, არაა საჭირო. უბრალოდ ვიტყვი, რომ ბავშვებმა იციან ის რაც მათ სჭირდებათ – ანუ საქართველოს ადგილ მდებარეობა სულ კიდიათ მათ და უნდა ეკიდოთ კიდეც. პირველი კლასიდან კითხულობენ წიგნებს – ესაა ყოველდღიური დავალება – 20 წუთი კითხვა – მათთვის შექმნილი სპეციალური წიგნები, ანუ ნახატიანი დიდი წიგნები და თითო გვერდზე თითო წინადადება. შემდეგ კლასებში უფრო ”რთულ” საკითხავს აძლევენ და ა.შ. ფანქრით წერენ იმის გამო, რომ თუ შეცდომას დაუშვებენ არ დაჯღაბნონ – წაშლიან ნაწერს და სუფთად გააგრძელებნ წერას, ამითი ნერვებსაც ზოგავენ. ამერიკელმა ბავშვები პირველ კლასში სწავლობენ ვინ იყო ჯორჯ ვაშინგტონი, აბრაამ ლინკოლნი, მარტინ ლუთერ კინგი, როზა პარკსი და ა.შ. რა საკვირველია არსებობენ მოსწავლეები რომლებმაც არ იციან არაფერი, ანუ აქაც არიან ოროსნები და სამოსნები, ასევე სკოლების დონეზეცაა დამოკიდებული ყველაფერი და ა.შ.

”პატიმრების და ყაჩაღების მიერ აშენებული ქვეყანა” – ვისაც გონია რომ ეს ამერიკაა ძალიან ცდება. პატიმრების და განდევნილების აშენებული ქვეყანა ავსტრალიაა, რომელიც მიუხედავად იმისა, რომ ასეთი ხალხის აშენებულია მანც გვჯობია ჩვენ და კიდევ ერთხელ ადასტურებს იმას თუ რა უნიათო ხალხი ვართ (თუ ყველაზე ნიჭიერები და ინტელექტუალური ერი????). აშშ კი ჩვეულებრივი ხალხის აშენებულია, ევროპელი ემიგრანტების, ადრეულ წლებში ”გახრწნილი” ევროპიდან წამოსული პურიტანების და არისტოკრატების უქონებოდ დარჩენილი შთამომავლების.
”ამერიკის ასაკის თუთის ხე მიდგას ეზოში” – მერე? შეხედე ამ ხალხს ამ 200 წელიწადში რა ქვეყანა შექმნეს და ჩვენ კიდე სად ვართ. ჩვენი უნიათობის, მუქთახორობის, მოღალატეობრივი მენტალიტეტის და ყველა სხვა ”სიკეთის” გამო.
იცით რომ ვაშინგონსაც ”არ ყავდა მეზარბაზნეები” ბოსტონთან? კონტინენტალურ არმიას მაშინ თოფის წამალი გამოელია, რომლის ”საწარმოები” ახალ მიწაზე არ არსებობდა, ხოლო საფრანგეთიდან ექსპორტს ბრიტანეთი უშლიდა ხელს. შემოაყენა ბოსტონისთან ახლოს მაღლობებზე ვაშინგტონმა ზარბაზები, წავიდა დიდი რისკზე და ბლეფზე. ერთი კაცის სიტყვა უნდოდა ბრიტებს, რომ მსოფლიო ისტორია მთლიანად ამოტრიალებულიყო, რადგან დენთი იმდენი ქონდა ვაშინგტონის არმიას, რომ თითო ჯარისკაცს მხოლოდ ერთხელ გასროლა შეეძლებოდა. კაცისშვილს არ მოსვლია აზრად, გადაპარულიყო მტრის ბანაკში და ჯერ არ არსებული ერისთვის და სახელმწიფოსთვის ეღალატა.
ასე რომ მეგობრები მივხედოთ საკუთარ თავს, აშშ-ელები კარგად არიან, განატლებაც ნორმალური აქვთ, ოჯახური ურთიერთობებიც და არც ისტორიას უჩივიან.